فهرست مطالب

مطالعات ادبی متون اسلامی - پیاپی 9 (بهار 1397)

نشریه مطالعات ادبی متون اسلامی
پیاپی 9 (بهار 1397)

  • تاریخ انتشار: 1397/02/31
  • تعداد عناوین: 7
|
  • حسین خاکپور *، فاطمه عقدایی صفحات 9-32
    امام باقر علیه السلام پنجمین اختر تابناک آسمان امامت و ولایت، نقش تاثیر گذاری در رشد و بالندگی شیعه و دفاع از اسلام داشتند. یکی از شیوه های حضرت به ویژه در مواجهه با جنگ روانی دشمنان،گفتمان انتقادی است. این امام همام در هر فرصتی با انتقاد روشنگر از ایدئولوژی حاکم که لباس خلیفه مسلمین را در ظاهر بر تن داشت،خواستار تغییر بافت فرهنگی جامعه می شدند. یکی از این بیانات خطبه امام باقر علیه السلام خطاب به اهل دمشق است. از این رو هدف مقاله حاضر رمز گشایی از لایه های معنایی نهفته در گفتمان انتقادی امام با استفاده از مولفه های مطرح شده در نظریه فرکلاف و ون دایک می باشد. تحقیق پیش رو به روش توصیفی-تحلیلی، با رویکردی میان رشته ای از دریچه زبان شناسی، یکی از خطبه های امام باقر (علیه السلام) را بررسی و بازنمود رویکرد امام نسبت به حضرت علی (علیه السلام) و مخالفین ایشان را بابهره گیری از مولفه های مطرح شده در رویکرد فرکلاف و مربع ایدئولوژیک ون دایک نشان داده است. تحلیل گفتمان انتقادی خطبه و عبور از دال و رسیدن به مدلول کلام،0 حاکی از آن است که تمامی انتخاب های زبانی امام باقر (علیه السلام) در سطوح مختلف، همگی در راستای هدف حضرت و القای دیدگاه و ایدئولوژی موردنظر ایشان می باشد. این هدف اثبات حقانیت ولایت حضرت علی (علیه السلام) و انتقاد به بستر ایدئولوژیکی حاکم می باشد. تفاوت رویکردی امام به دو گروه، نشان دهنده ی تفاوت در زیربنای فکری ایشان درمقایسه با ایدئولوژی حاکم بر جامعه است.
    کلیدواژگان: امام محمدباقر (علیه السلام، تحلیل گفتمان انتقادی، خطبه، فرکلاف، ون دایک
  • جواد معین *، حسن خرقانی، محمدl اسفندیاری صفحات 33-50
    یکی از رویکرهای مهمی که می توان در پژوهش های ادبی بدان پرداخت، تاثیرپذیری و یا به عبارتی الگوپذیری یک متن از متن دیگر است. امروزه از این نوع پژوهش به رابطه «بینامتنیت» ((Intertextuality، «بینامتنی» ((Intertextual و یا «التناص» یاد می کنند. این رابطه، عدم خودبسندگی برخی متون را نشان می دهد که خودآگاه یا ناخودآگاه، از دگر متون بهره جسته اند. نوشتار پیش رو، به ارتباط بینامتنی دو متن دینی می پردازد. یکی قرآن کریم که در این نوشتار از آن به «متن پنهان» یاد شده و دیگری طولانی ترین خطبه نهج البلاغه بنام «قاصعه» است که از آن به «متن موجود» یاد می شود. نگارندگان بر آن هستند که ژرفای پیوند دو متن قرآن و نهج البلاغه را روشن سازند تا از این رهگذر، ارتباط ناگسستنی «قرآن ناطق و صامت» دگر بار جلوه کرده و تجلی نورانیت کلام وحی در سخنان حضرت امیر مومنان(ع) رخ بنماید. این پژوهش به شیوه توصیفی، تحلیلی و تطبیقی، رابطه بینامتنیت قرآن و خطبه قاصعه نهج البلاغه را در «واژگان، ساختار، الهام و چهره های نمایشی» بررسی خواهد نمود.
    کلیدواژگان: قرآن، نهج البلاغه، امام علی(ع)، قاصعه، بینامتنیت
  • حسین یوسفی آملی، مصطفی کمالجو، مریم اطهری نیا * صفحات 51-77
    امروزه انجام پژوهش های نوین زبان شناسی، سبک شناسی را در تجزیه و تحلیل دقیق تر آثار ادبی یاری می رساند. یکی از رویکردهای زبان شناسانه سبک شناسی، سبک شناسی لایه ای (مدرن) است که با تقسیم متن به لایه های مختلف و تشخیص ویژگی های برجسته یا پربسامد، به واکاوی و بررسی آن می پردازد. مزیت این رویکرد در آن است که بهره گیری از روش های متنوع را در هر لایه امکان پذیر می سازد و سهم هر لایه را در برجسته سازی متن، جداگانه مشخص می کند. در این میان از جمله متونی که شایستگی بررسی و تحلیل در لایه های مختلف را داراست نهج البلاغه است که دارای سبک ادبی و کلامی شیوا و بلیغ است و بررسی لایه های سبکی موجود در این کتاب ارزشمند می تواند از مفاهیم والا و نهفته و زیبایی های موجود در آن پرده بردارد. پژوهش حاضر به شیوه توصیفی – تحلیلی به بررسی چهارلایه (آوایی، بلاغی، نحوی و واژگانی) در خطبه 223 نهج البلاغه می پردازد. برآیند این پژوهش نشان می دهد؛ موسیقی و آهنگ ناشی از تکرار آواها و سجع موجود در خطبه مذکور در لایه آوایی بر زیبایی محتوایی متن افزوده است. استفاده مناسب از مجاز، استعاره، بسامد بالای کنایه و خروج جملات استفهامی به اغراض دیگری مانند توبیخ و ارشاد در لایه بلاغی، حذف مبتدا و وفور ضمایر متصل در لایه نحوی و گزینش بهترین واژه از میان واژگان مترادف، استفاده مناسب از واژگان متضاد، بسامد بالای واژگان انتزاعی همسو با مضامین خطبه و تکرار واژه نفس در لایه واژگانی، از ویژگی های بارز خطبه مورد بحث به شمار می روند.
    کلیدواژگان: نهج البلاغه، سبک شناسی لایه ای، برجسته سازی، خطبه 223
  • سید مهدی نوری کیذقانی* ، حسین میرزایی نیا، فرشته ناصری فر صفحات 75-98
    مفهوم جامعه (به معنای گروهی از انسان ها) در قرآن کریم و به ویژه سوره اعراف، با واژگان متفاوتی بیان شده است که ازجمله آن ها می توان به امت، قریه و قوم اشاره کرد؛ این در حالی است که این واژگان متفاوت هرکدام تاکید بر روی جنبه ای خاص از زندگی گروهی از انسان ها دارند؛ از همین روی ضرورت شناسایی دقیق معنا و دلالت این واژگان متفاوت در جهت فهم عمیق تر مضامین قرآنی، آشکار می گردد.
    این مقاله به شیوه توصیفی-تحلیلی به بررسی معادل های واژگانی مفهوم «جامعه» در سوره اعراف پرداخته است و درصدد است از منظر زبانی و معنایی ابتدا هر یک از این واژگان متفاوت را به طور کامل تعریف کرده و در گام بعدی این موضوع را ریشه یابی و سپس اثبات نماید که در کلمات اجتماعی سوره اعراف با توجه به معنای کلمه و بافت آیه، فقط همان کلمه می تواند در آیه جای گیر شود و چنانچه کلمه خاص جای خود را به مفاهیم متناظر دیگر بدهد معنای آیه دچار نقص و نارسایی می شود. شایان ذکر است که انتخاب سوره اعراف بدان جهت بوده که در این سوره نسبت به دیگر سوره واژگان دربردارنده مفهوم جامعه، بیشتر ذکرشده است.
    کلیدواژگان: امت، قریه، قوم، سوره اعراف، واژه شناسی
  • حسین گلی * صفحات 99-124
    قرآن کریم؛کتاب آسمانی مسلمانان نیاز به تدبر دارد و مسلما صاحبان خرد، بیشترین سهم را در این بهره گیری دارند. لغت یونانی فیلوزوفیا در متون منطقی قدیمی که از یونانی به عربی ترجمه شده، به لفظ حکمت برگردانیده شده و عرب زبانان، لغت فلسفه را نیز مرادف حکمت به کار برده اند. شناخت اشیاء را به بهترین نحو، حکمت می نامند. رویکرد اصلی بحث معناشناسی واژه حکمت، پی بردن به ابعاد گوناگون کلمات همنشین، جانشین و… است تا از این طریق درک بهتری از واژه حکمت درآیات قرآنی حاصل آید و بلاغت مفهوم حکمت را به خوبی دریابند. برآیند مهم در این رهاورد، تحلیل واژگانی است که در تلاقی با کلمه حکمت بکار رفته اند. چنانچه معناشناسی واژه حکمت شامل سه بعد کلمات هم نشین، کلمات جانشین، و کلمات متضاد است. مفاهیمی وجود دارد که در آیات به همراه این کلمه ذکر شده اند، می توان از این راه شناخت جامع تری از واژه حکمت به دست آورد. کلماتی مانند خیر کثیر، شکر و افعالی مانند ایتاء، تعلیم و…. کلمات جانشین به واژگانی اطلاق می شود که سبکی مشابه حکمت را داشته باشند، مانند عقل، ذی حجر، لب و فکر. واژه ای که دقیقا متضاد حکمت می باشد، جهل است که شناخت جهالت، تاثیری شگرف در دستیابی به مقدمات حکمت دارد. روش اساسی دراین جستار بر مبنای توصیفی و تحلیلی قرار گرفته است.
    کلیدواژگان: معناشناسی، حکمت، قرآن کریم، روایات
  • ابراهیم فلاح * صفحات 125-150
    تجلی سیمای حضرت فاطمه (س) در شعر شاعران شیعی متعهد به اهل بیت (ع) از دیرباز تاکنون، به وی‍ه در شعر دوره معاصر، به وفور دیده می شود. شاعران شیعی معاصر در ادبیات عربی و فارسی از دریچه شعر، مظلومیت این بزرگ بانوی جهان اسلام را به تصویر کشانده اند و به عنوان حلقه اتصال نبوت و امامت به تشنگان حقیقت معرفی نمودند. تعابیر شاعران بیشتر مشترک است؛ ولی در ادبیات عربی به مضامینی همچون شفاعت، بضعه النبی و جریان فدک بسیار بیشتر از ادب فارسی توجه شده است. در صورتی که در ادب فارسی به ام الائمه بودن و فضایل و مناقب عالیه حضرت زهرا (س) اهتمام بیشتری شده است. این پژوهش به روش توصیفی- تحلیلی و با استناد به شواهدی از اشعار شاعران شیعی معاصر، به بررسی تحلیل ساختاری و محتوایی سیمای حضرت زهرا (س) در شعر معاصر فارسی و عربی پرداخته است. نتایج حاصل از تحقیق نشان می دهد که به طور کلی، جنبه رثایی در هر دو ادبیات عربی و فارسی غالب است و به جنبه حماسی توجهی نشده است.
    کلیدواژگان: شاعران، شعر عربی، شعر فارسی، ادبیات معاصر، حضرت زهرا (س)
  • لیلا یاوری *، ابراهیم نامداری، علی اکبر احمدی صفحات 151-178
    قرآن راهنمای بشریت و روشنگر تاریکی های گمراهی او به شمار می رود از این رو تمسک به آن مایه حیات قلوب است ودر این راستا هرکسی فراخور حال خود به بخشی از قرآن چنگ زده که نورالدین عبدالرحمن جامی نیز از آن بی بهره نبوده است؛ مهارت وی در ترجمه مضامین قرآنی وعربی به شعر فارسی بسیار قابل توجه است. دانشمند و حکیم جام با استفاده از این تبحر و دانایی از مصحف شریف در هفت اورنگ خویش بهره ها برده است به طوری که به مسایلی چون توحید، نبوت، امامت و جز این ها اشاره دارد. پژوهش حاضر بر آن است که با روش تحلیلی توصیفی به این سوال پاسخ گوید که جامی در چه زمینه هایی از مضامین و ساختار ادبی قرآنی تاثیر گرفته است؟ آیا توانسته این مضامین و ساختار را در قالبی موثر و هدفمند به کار گیرد؟ و در نهایت این نتیجه حاصل شد که وی به مضامینی هم چون اصول دین در درجه اول سپس به فروع دین می پردازد واز داستان های قرآنی همانند داستان یوسف نبی (ع) تاثیر گرفته و نیز توانسته است مضامین مقتبس و محسنات معنوی را در قالبی زیبا و دارای تاثیر به کار گیرد و همین مساله ضرورت پژوهش را دوچندان می کند.
    کلیدواژگان: قرآن، جامی، هفت اورنگ، فرهنگ، زیبایی های معنوی
|
  • hosain khakpour * Pages 9-32
    Sermon of imam Muhammad bagir critical discourse analys Critical discourse analysis is an interdisciplinary approach that decrypts through analysis of socio-historical relationship, ; representation of ideologies in common discourses and discloses non-equalities and injustices. Imam Baqir called for changes of cultural context of society at every opportunity with enlightening critique of the dominant ideology. The current study investigates and represents one of the sermons of Imam Baqir (PBUH) by descriptive-analytic method and interdisciplinary approach, Imam Approach has been shown toward Imam Ali (PBUH) and his opponents using considered components in Furlough approach and ideological square of van Dyk. It is assumed that by critical discourse analysis of sermon and passing the signifier and reaching to signified of the speech, all the language selections of Imam Baqir (BBUH) at different levels, are all in line with goal of Imam and induce of visions and has considered ideology that is the proof of the truth of Hazart Ali province (PBUH) and is critique to dominant ideology context؛ and the approach difference of Imam into two groups indicates the difference in his intellectual infrastructure, compared to the dominant ideology on society. is based on the theory of Fairclough and Van dyke
    Keywords: Imam Mohammad Baqir (PBUH), Fairclough, van dak
  • hosein yosofi amoli, mostafa kamaljoo, maryam atharinia * Pages 51-77
    Nowadays conducting novel researches about linguistics and stylistics are associated with more accurate analysis regarding literatures. Among these stylistic based linguistic methods, we have layered stylistic (modern) which is examining and evaluating it using text dividing into different layers and identifying significant features or frequencies. The advantage of this method is that using various approaches is possible in any layers and characterizes the contribution of each layer. Among of these the texts that deserve to be analyzed in different layers of Nahjolbalagheh. It has a linguistic style and comes with eloquent and strenuous language that makes existing stylistic layers possible in this important book to discover its great concepts and beauties. This study examines four layered features (phonetic, strenuous, grammatical and vocabulary) in 223 sermon in Nahjolbalagheh through the analytic – descriptive method. Our results show that; music and song are originated by phoneme repetition and rhythm in these sermons. Appropriate using admittance, metaphor and high frequency of metonymy in strenuous layer, and frequencies of conjunction pronouns writing sentences output, such as question are considered as snuff and Remove the inventive and advice in grammatical layer and choosing the best vocabulary among synonyms Appropriate using of opposite vocabularies and high frequency of abstraction vocabulary and repetition of the word breath in parallel with sermon concepts in vocabulary layer.
    Keywords: Nahjolbalagheh, layered stylistic, Agenda setting, 223 sermon
  • HOSEYN MIEZAYII NIYA, FERESHTEH NASERYFAR , SeyedMehdi NooriKazighani * Pages 75-98
    The concept of Society (means a group of people) expressed in holy Quran by different and distinct words. Each of these different words emphasized the specific aspects of Group life people.Therefore, It is essential that we Know Rhetorical differences of this words to better understand Quran concepts.
    This paper is seeking to study Words express the sense of society in Alaraf Sure In terms of language and rhetoric and demonstrate that Social words in this Sura Have been used precisely and if change these words with other synonyms Its meaning is wrong and imprecise. Given the explanation we provided about the society at the beginning of the article we have divided into three sections:.Small and large groups, Rituals and ideas and Temporal and spatial context.
    Keywords: concept of Society, The Holy Quran, Alaraf sura, Terminology
  • Hossein Goli * Pages 99-124
    Quran is a book that needs to ponder and certainly men of understanding have more interest. Greek word “Filo Sofia” in old logic texts translated into Arabic from Greek’ returned to the word “Hikma” (Wisdom) and Arabs have used the word philosophy is synonymous with “Hikma”. Knowing things in the best way, is called “Hikma”. Semantics of the Word of “Hikma” include consort words, deputy words, and words are antonyms. There are concepts that are mentioned in the verses with the word, and can be used in this way, a more comprehensive understanding of the word of “Hikma” acquired. Words such as” khayr kasir” and “Shokr” and verbs like “Eeta-I” and “Taleem” (education) and etc. Words to replace the word refers to a style similar to“Hikmat” Like: “Aql”(wisdom), “Zi-Hijr”, “Lubb” and “Fikr” (thought). A word that is exactly the opposite of “Hikma” is “Jahl” (ignorance). Knowing about the “Jahl” (ignorance), has a big impact on the achievement of “Hikmat” arrangements.
    Keywords: semantics, Hikmat, consort concepts, Alternative concepts, contrary concepts
  • Ebrahim Fallah * Pages 125-150
    The manifestation of the image of Fatima (sa) in the poetry of the Shi'i poets committed to the people of Bait (AS) has long been seen in contemporary poetry. The contemporary Shiite poets in the Arabic and Persian literature, from the poetry poem, portray the oppression of this great lady of the Muslim world and introduce the circle of connection between prophecy and Imamate to the thirst for truth. The poet's poetry is more common; however, in Arabic literature Subjects such as intercession, drainage, and Fadak flow are much more than Persian literature. In the case of Persian literature, the emphasis is on the authenticity and virtues of Hazrat Zahra (sa). This research is descriptive-analytical and based on evidence from poetry of contemporary Shiite poets, the structural and content analysis of the image of Hazrat Zahra (S) in contemporary Persian and Arabic poetry has been studied.
    The results of the research show that in general, the Ratha's dominant aspect is dominant in both Arabic and Persian literature and has not been addressed to the epic aspect.
    Keywords: Poets, Arabic Poetry, Persian Poetry, Contemporary Literature, Hazrat Zahra
  • leila yavari *, ebrahim namdari, ali Akbar Ahmadi Pages 151-178
    Jami, like other Muslims, paid attention to the Quran. He showed great proficiency in trlanslating the Quranic themes into Farsi poetry. He paid attention to contents like monotheism, prophecy, Imamat and things like that. In this paper we use the analytic method to answer the question: which literary structures has he used? Was he able to use them in a meaningful way? We concluded that he pays attention, first to the principles of Islam and then other subjects. He uses Quranic stories such as the story of Joseph and was able to arrange them in a beautiful way.
    Keywords: Quran, Jami, Haft Orang, culture, spiritual beauty